Abstract. The article explains the purpose of correctional and pedagogical work with children with cerebral palsy. It also provides a detailed description of the main principles of the correctional-pedagogical work system for this group of children. The four levels of development of children with cerebral palsy are analyzed. In the article, the main tasks of each level are specifically examined, and the directions of the correctional-pedagogical work system are outlined based on the tasks. The article also notes that physiological echolalia is observed in children with cerebral palsy, and the ability to pronounce complex sounds is formed through the activation and stimulation of speech. Sensor deprivation leads to pathological changes in sensorimotor functions, resulting in delays in motor development and impaired spatial coordination. The article examines the importance of a phased medical and pedagogical rehabilitation system in addressing the problem, highlighting the dedication of specialists working to have a positive impact on the lives of these children. The forms and directions of the work carried out by the correctional pedagogue in this field are also discussed.
Keywords: children with cerebral palsy, pre-speech period, impaired function, corrective and pedagogical work, stimulation, development, formation.
Serebral iflic erkən uşaqlıq dövründə ortaya çıxan və bədənin hərəkətinə,
quruluşuna və əzələ koordinasiyasına təsir edən daimi hərəkət pozulmaları qrupudur. Serebral iflicli uşaqlara təhsildə və qayğıda xüsusi yanaşma tələb olunur.
Korreksiya-pedaqoji iş sistemi onların inkişaf potensialını optimallaşdırmaq,
ümumi həyat keyfiyyətini yüksəltmək, reabilitasiya və hərtərəfli dəstəklə təmin
etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Serebral iflicli uşaqlarla korreksiya işi reabilitasiya və xüsusi təhsil sahəsinin
mühüm aspektidir. Bədən hərəkətinə və əzələ koordinasiyasına təsir edən, nevroloji xəstəliklər qrupuna aid serebral iflic, uşaqlara gündəlik həyatlarını idarə
etməkdə problemlər yaradır. Belə uşaqların mümkün olan ən yaxşı həyat keyfiyyətinə və inkişaf imkanlarına malik olmasını təmin etmək üçün korreksiya
işi xüsusi müdaxilələrin, müalicələrin və dəstək xidmətlərinin təmin edilməsinə
yönəlir.
Serebral iflicli uşaqlarla korreksiya işi bu uşaqların üzləşdiyi müxtəlif ehtiyaclara və problemlərə cavab verən multidissiplinar yanaşmanı əhatə edir. Korreksiya işinin bəzi əsas cəhətlərinə nəzər salaq:
- Fərdi baxım. Serebral iflicli hər bir uşağın özünəməxsus sağlamlıq məhdudiyyətləri var. Korreksiya işi onların fiziki, koqnitiv və emosional inkişafını nəzərə alaraq, onların xüsusi ehtiyaclarına cavab verən fərdiləşdirilmiş qayğı planlarının yaradılmasını nəzərdə tutur. Bu fərdi yanaşma hər bir uşağın öz potensialını maksimum dərəcədə artırmaq üçün müvafiq dəstək almasını təmin edir.
- Terapevtik müdaxilələr. Fizioterapiya, əmək terapiyası və nitq terapiyası korreksiya işinin mühüm komponentləridir. Fiziki terapevtlər motor bacarıqlarını, balansını və hərəkətliliyini təkmilləşdirməyə diqqət yetirərkən, peşə terapevtləri uşaqlara gündəlik fəaliyyətlərində və müstəqilliklərini artırmaqda kömək edir. Loqopedlər nitq və ünsiyyət problemlərini aradan qaldırmaq üçün ünsiyyət bacarıqları üzərində işləyirlər.
- Köməkçi texnologiya. Rəqəmsal əsrdə texnologiya serebral iflicli uşaqlara kömək etməkdə mühüm rol oynayır. Korreksiya işləri onların ünsiyyət, hərəkətlilik və öyrənmə imkanlarını artırmaq üçün rabitə vasitələri, hərəkətlilik vasitələri və kompüter əsaslı alətlər kimi müxtəlif köməkçi cihazların inteqrasiyasını nəzərdə tutur.
Korreksiya-pedaqoji iş sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqlarla aparılan təlim-tərbiyə prosesində mühüm aktuallıq təşkil edən və serebral iflicli uşaqların həyatını yaxşılaşdırmağa çalışan vacib və dinamik bir sahədir. Fərdi qayğı, korreksiyaedici məşğələlər və köməkçi texnologiyanın inteqrasiyası vasitəsilə bu sahənin mütəxəssisləri serebral iflicli uşaqlara tam potensiallarını həyata keçirməyə kömək etmək, onların fiziki, idraki və emosional inkişaflarını dəstəkləmək öhdəliyi götürürlər. İnklüziv təhsilə və ailənin əməkdaşlığa cəlb edilməsinə diqqət yetirilməsi serebral iflicli uşaqların yalnız terapevtik şəraitdə deyil, həm də sağlam mühitdə dəstəklənməsini, özünəinam hissinin yaranmasını, sağlam uşaqlarla ünsiyyətini təmin edir və onlara cəmiyyətin bir üzvü olmasını dərk etmələrinə, sosial əlaqələr qurmalarına imkan verir. Mütəxəssislər tərəfindən aparılan korreksiyaedici işlər serebral iflicli uşaqların və onların ailələrinin həyatına müsbət təsir göstərir. Onlar bu uşaqlara çətinliklərin öhdəsindən gəlməyə, maneələri aşmağa və imkanlarla dolu gələcəyi qəbul etməyə kömək edirlər. Korreksiyanın və reabilitasiyanın məqsədi xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların kənarda saxlanmaması, onlar üçün təhsilin əlçatan olmasını nəzərdə tutan və bütün uşaqların müxtəlif ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmasına əsaslandırılan inkişafetdirici təlim prosesinin yaradılmasıdır.
İstifadə olunmuş ədəbiyyat / References
- Əliyeva, Ş.Q., Həmidova, X.A., Mustafayeva, S. (2020) Təlim-tərbiyə və inkişaf prosesinin həyata keçirilməsi. Bakı, 300 s.
- Həsənova, P.M. (2017). Məktəbəqədər yaşlı uşaqların sosial-mənəvi inkişafı (dərs vəsaiti). Bakı, ADPU-nun nəşriyyatı, 128 s.
- İsmayılova, N.R. (2021). Məktəbəqədər yaşlı uşaqların ailə tərbiyəsində olan çətinliklər və onların aradan qaldırılması yolları (metodik vəsait). Bakı, ADPU-nun nəşriyyatı, 44 s.
- İsmayılova, N.R. (2022). Məktəbəqədər yaşlı uşaqların ailədə tərbiyəsi (dərs vəsaiti). Bakı, ADPU-nun nəşriyyatı, 254 s.
- Bozhovich, L.İ. (2008). O kulturno-istoricheskoy kontheptsii L.S. Viqotskogo i yeyo znachenii dlya sovremennix issledovaniy psixologii lichnosti Lichnost i yeyo formirovaniye v detskom vozraste. SPb.: Piter.
- Vekker, L.M. (2009). Psixicheskiye protsessi. M. : Smisl; Akademiya, 544 s.